ABD ile yapılan Askeri antlaşmalar hususunda hem Uluslararası İlişkiler öğrencileri hem de bu konuda çalışmak isteyenler ciddi  sıkıntı çekmektedir. Bu yazıda bu konuda yardımcı olabilecek bazı bilgiler verilecektir.

ABD ile yapılan ilk askeri antlaşma  12 temmuz 1947 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti adına Hasan Saka ve ABD Hükümeti adına Edwin C. Wilson tarafından imzalanmış ve 8 maddeden ibarettir. Antlaşmanın bana göre en önemli maddesi olan 4. maddesinde; “Türkiye aldığı askeri malzemeleri ABD’nin bilgisi dışında kullanamaz” hükmü vardır.

Bundan sonra 10 Mart 1954 tarihinde mecliste kabul edilen ve 20 Mart 1954 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan "Kuzey Atlantik Andlaşmasına Taraf Devletler arasında, Kuvvetlerinin Statüsüne dair Sözleşme" ve buna dayanarak bir bakanlar kurulu kararına dayanılarak Dışişleri Bakanı Fuat Köprülü tarafından imzalanan 23 Haziran 1954 tarihli Askeri Kolaylıklar Antlaşması, önemli antlaşmalar olarak sayılabilir. ABD 1947 ve 1954 Antlaşmalarına dayanarak Türkiye’de bir çok üs kuracaktır. Türk ABD antlaşmalarının çoğu TBMM’den geçirilmeyerek ya Dışişleri ya da Genelkurmayca imzalanarak yürürlüğe sokulacaktır.

Bunlardan en önemlisi 3 Temmuz 1969 tarihinde imzalanan ve gizli tutulan Türk Amerikan Savunma İşbirliği Anlaşmasıdır.  A.B.D. sözkonusu antlaşma hükümlerine aykırı olarak Şubat 1975 tarihinde Türkiye'ye silah ambargosu uygulamaya başlayınca antlaşma gizliliğini yitirmiştir. Aşağıda öncelikli olarak bu anlaşmayı yayınlıyorum. Gelecek günlerde diğer anlaşmaları yayınlamaya devam edeceğim.

TÜRK-AMERİKAN SAVUNMA İŞBİRLİĞİ ANLAŞMASI
3 Temmuz 1969

T.C. Hükümeti ile A.B.D. Hükümetleri, Birleşmiş milletler Yasasının amaç ve ilkelerine uygun olarak ve bunun 51. maddesinde öngörülen münferit veya müşterek meşru savunma haklarını kullanarak, devam eden dostlukları esasından hareketle ve müessir bir savunmanın temini için, milletlerinin birbirine olan bağlılıklarını ve Kuzey Atlantik Antlaşması bölgesinin güvenlik ve savunması hususundaki vecibelerini, herhangi bir silahlı taarruza karşı koymak üzere müşterek imkanlarını geliştirmek için Kuzey Atlantik Antlaşmasının 3. Maddesi gereğince kendilerine düşen sorumlulukları bilerek, aşağıdaki anlaşmaya varmışlardır:

Madde-1: İki taraf arasında işbu anlaşmada öngörülen karşılıklı işbirliği, tarafların egemenlik ve eşit haklarına müteakiben riayetin tanınmasına müstenittir.

Madde-2: İşbu anlaşmanın amaçlarının gerçekleştirilmesine matuf savunma tedbirlerine iştirak maksadı ile T.C. ülkesi dahilinde görev alacak A.B.D. kuvvet ve sivil unsurunun, 4. maddenin hükümleri nazarı itibare alınarak, sayısı, bulunabilecekleri mahaller, faydalanabilecekleri kolaylıklar ve bulundurabilecekleri ikmal maddeleri, uygun düştüğünde, sulh, yakın taarruz tehlikesi ve harp halleri ihtiyaçları ayrı ayrı gözönünde tutularak, işbu anlaşmanın hükümlerine uygun olarak, iki hükümet yetkili makamları arasında tanzim kılınacak uygulama anlaşmaları ile tespit olunacaktır.

Milli olağanüstü hallerde T.C Hükümeti, olağanüstü hal devresinin bütün süresi boyunca, işbu anlaşmanın amaçlarını gözönünde tutarak, milli mevcudiyetinin korunması için ihtiyaç duyulan kısıtlayıcı tedbirleri almak hakkına sahiptir.

Uygulama anlaşmalarının hiç bir hükmünün, işbu anlaşmanın metin ve ruhuna aykırı olamayacağı anlayışı ile, iki hükümetin yetkili makamları, bahis konusu uygulama anlaşmaların tefsir ve tatbikatına müteallik olarak ortaya çıkabilecek herhangi bir anlaşmazlığı karşılıklı olarak halletmek üzere derhal istişarelerde bulunacaklardır.

Bu şekilde halledilmeyen anlaşmazlıklar, çözümlenmek üzere, tarafların hükümetlerine havale olunacaktır.

İstisnai hallerde, anlaşmazlık konusu tatbikat, taraflardan birinin hükümetinin talebi üzerine, gerekli ihbarı müteakip, anlaşmazlıkların halline kadar durdurulabilir.

Madde-3: T.C. Hükümeti, Kuzey Atlantik Antlaşmasının g. Maddesi, işbu anlaşmanın dibacesi ile I. Maddesinde derpiş edilen amaç ve ilkeler gereğince ve yine işbu anlaşmanın 2. Maddesinde öngörülen durumları gözönünde tutarak, savunma hazırlıklarının zamanında yapılmasını temin amacıyla, A.B.D. Hükümetinin, Türkiye Cumhuriyeti ülkesinde Kuzey Atlantik Antlaşması çerçevesinde alınmış ve alınacak olan savunma tedbirlerine katılmasına müsaade eder. Şu şartla ki;

(a) A.B.D.'nin yukarda mezkur savunma tedbirlerine katılışı, her durum için, T.C. ve A.B.D. Hükümetleri yetkili makamları arasında yapılacak uygulama anlaşmaları ile tespit olunacaktır.

(b) Müşterek savunma tesislerinin amaç, mahiyet, mahal, süre ve şümulleri önceden T.C. Hükümeti tarafından tasvip olunacaktır.

(c) Müsaade edilen personel gücünün genel kuruluşu ve A.B.D. tarafından sağlandığı şekilde teçhizatın ana sistem ve sınıflan, önceden, T.C. Hükümeti tarafından tasvip olunacaktır.

(d) Yukarda kayıtlı hususlar, her tesis veya tedbir için yapılacak uygulama anlaşmalarında belirtilecek görevlerin mahiyeti ile mütenasip olacaktır.

(e) İşbu anlaşmanın ve ilgili uygulama anlaşmalarının amaçlarına uygun olanlar hariç, müsaade edilen personel gücüne, T.C. Hükümetine önceden haber verilmeden ve tasvip alınmadan ilavelerde bulunulamaz.

(f) İşbu anlaşma ve ilgili uygulama anlaşmalarının amaçlarıma uygun olanlar hariç, müsaade edilen personel gücünden, önceden istişare edilmeden ve gerekli ihbarda bulunulmadan, azaltmalar yapılamaz.

(g) Müşterek savunma tesislerinde, bu tesislerin amaç, mahiyet ve faaliyetlerine tesir etmeyenler hariç, T.C Hükümetine önceden haber verilmeden ve tasvibi alınmadan, bilahare hiç bir değişiklik yapılamaz.

(h) İşbu anlaşma mucibince kurulmuş müşterek savunma tesislerinin çalışması için zaruri olan malzeme, teçhizat ve ikmal maddeleri, tarafların yetkili makamları arasında önceden istişare yapılmadan Türkiye'den çıkarılamayacaktır. Her halükarda, Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilatının görevini aksatacak hiç bir nakil ameliyesine tevessül edilmeyecektir.

T.C. Hükümeti, işbu anlaşmanın denetleme, müşterek kullanma ve istişare ile ilgili hükümleri gereğince, yukarıda (a), (b), (c), (d), (e), (f), (g) ve (h) fıkraları dairesinde verilen müsaadelerden, işbu anlaşmada öngörülen amaçlara uygun şekilde istifade olunup olunmadığını her zaman murakabe edebilir.

Montreux Sözleşmesinin hükümleri mahfuzdur.

Madde-4: İşbu anlaşmanın amaçlan için Türkiye'de bulunan veya Türkiye'ye atanan A.B.D. kuvvet ve sivil unsurları ve bunların yakınları 19 Haziran 1951 tarihli, Kuzey Atlantik Antlaşmasına taraf devletler arasında kuvvetlerinin statüsüne dair sözleşmeye tabi olacaklardır.

Yukarda zikredilen şahıslar için işbu anlaşma, uygulama anlaşmaları ve bahis konusu 19 Haziran 1951 tarihli sözleşme ile ilgili gümrük işleri, adli ve mali konulardaki tertipler, T.C. Hükümeti ile ilgili makamları tarafından, T.C. mevzuatı gereğince alınacak ve mezkûr anlaşmalara uygun bulunacaktır. Burada öngörülen işbirliği, 19 Haziran 1951 tarihli sözleşmede vazedilen mütekabiliyet esasına istinat etmektedir.

Bu konuda uygulanacak usulleri gösteren tebliğler, T.C. Hükümeti ilgili makamlarınca çıkarılacak ve münasip istişare ameliyesi yolu ile A.B.D. Hükümeti makamlarına bildirilecektir.

Madde-5: T.C. Hükümeti, işbu anlaşmanın amaçları için, T.C. ve A.B.D. Hükümetlerinin yetkili makamları arasında, üzerinde mutabık kalınacak Türk hazinesinin devlet mülkiyetindeki arazi sahalarını, üzerinde mevcut ıslahat, tesisat ve gerekli geçit hakları ile birlikte, A.B.D. ne herhangi bir masraf veya talebe yol açmaksızın, mülkiyeti kendisinde kalmak üzere, bahis konusu amaçlara tahsis eyleyecektir.

Taraflarca mutabakata varılan arazinin tümü veya bir kısmı özel şahısların mülkiyetinde ise, bu arazi, eğer varsa, mevcut tesisat, ıslahat ve gerekli geçit hatlarıyla birlikte, T.C. Hükümeti tarafından iktisap edilecek ve T.C. Hükümetinin bunlar üzerindeki mülkiyetine halel gelmeksizin, bahis konusu amaçlara tahsis olunacaktır.

İşbu anlaşmanın amaçları için T.C. Hükümeti tarafından tahsis edilen arazi üzerinde A.B.D. tarafından veya onun namına inşa veya tesis olunan, toprağa merbut mallar dahil, bilimum gayri menkuller, inşa veya tesis tarihlerinden itibaren T.C. Hükümetinin malı olacaktır. Bu fıkranın hükümleri, gerek A.B.D. nin ve personelinin bu gibi gayrimenkulleri uygulama anlaşmaları süresince kullanma hakkına, gerek 20. maddede zikredilen bu gibi gayrımenkuller üzerinde tasarrufa müteallik tertiplere halel getirmez.

Tahsis edilen arazinin çevresine kadar mahalli kolaylıkların uzatılma masrafları ile bunların bakım ve onarım masrafları, Hükümetin yetkili makamları arasında karşılıklı olarak mutabık kalınacak şekilde karşılanır. Bahis konusu kolaylıklar ve bunların bakım ve onarımı, T.C. Hükümeti tarafından temin edilecektir.

İşbu anlaşma ve uygulama anlaşmaları gereğince, T.C. Hükümeti tarafından müsaade edilen müşterek savunma tesislerinin, Türk personeli tarafından işletilenler ve kullanılanlar da dahil olmak üzere, işletme ve bakım masrafları, iki hükümetin yetkili makamları arasında, karşılıklı olarak mutabık kalınacak şekilde, kullanma nispeti esasına göre karşılanacaktır.

Madde-6: İşbu anlaşma gereğince, uygulama anlaşmalarında belirtilen mahallerde kurulan tesislerin mahiyeti, T.C. Hükümetinin önceden müsaadesi alınmadan değiştirilemeyecektir. Müşterek savunma tesislerinde yapılacak herhangi bir değişiklik, tadil veya tevsi, yukarda 3. maddenin L fıkrasında öngörülenler hariç, T.C. Hükümetinden önceden müsaade alınmasına bağlı olacaktır. Bu maksatla, A.B.D. Hükümeti makamları, T.C. Hükümeti yetkili makamlarınca tespit edilecek usullere göre, müsaade istihsali için müracaatta bulunacaklardır.

Bu usulleri ihtiva eden tebliğ, T.C. Hükümeti yetkili makamlarınca çıkarılacak ve münasip istişare ameliyesi yoluyla A.B.D. Hükümeti makamlarına bildirilecektir.

Madde-7: İşbu anlaşmanın amaçları gereğince, kurulacak tesisler için ihtiyaç duyulan malzeme ve teçhizatın cins ve miktarı, bahis konusu tesislerin, mahiyet, amaç, mahal ve vüs'ati gözönünde tutularak, T.C. ve A.B.D. Hükümetleri yetkili makamları arasında münasip istişare ameliyesi yoluyla tespit edilecektir.

Müşterek savunma tesisleri için gerekli olduğu, yukarıdaki fıkra gereğince tespit edilen malzeme ve teçhizat, gümrük muayenesine tabi olarak, vergi, harç, gümrük resmi vesair vergi mükellefiyetlerinden muaf olarak ithal olunabilir.

Ancak, gizli mahiyeti olan ve 8. Maddenin birinci cümlesinde sayılan malzeme ve teçhizat, vergi, harç, gümrük resmi vesair bütün vergi mükellefiyetlerinden ve, A.B.D. Hükümeti yetkili makamları tarafından temin edilen takrirler vasıtası ile, T.C. Hükümetinin yetkili makamlarının işbu malzeme ve teçhizatı tahkik şartı ile, gümrük muayenesinden muaf olacaktır.

İşbu Madde gereğince Türkiye'ye ithal edilen malzeme, teçhizat ve ikmal maddeleri, 3. Maddenin I. (h) fıkrası uyarınca, yukarıdaki iki fıkradaki münasip teftiş icaplarına tabi olmak şartı ile, vergi, harç, gümrük resmi vesair bütün vergi mükellefiyetlerinden ari olarak Türkiye dışına çıkarılabilir.

A.B.D. tarafından, işbu anlaşmanın amaçları için ihtiyaç duyulan malzeme, teçhizat ve ikmal maddeleri, mümkün olan en geniş ölçüde Türkiye'de tedarik edilecektir. Bu ilkenin uygulanmasında taraflar, münasip istişare ameliyesi yoluyla, birbirleriyle istişarede bulunacaklardır. Türkiye’de tedarik edilen malzeme, teçhizat ve ikmal maddeleri, vergi, harç, gümrük resmi vesair bütün mükellefiyetlerden muaf olacaktır.

İşbu maddenin uygulanması için takip olunacak usulleri ihtiva eden tebliğler, T.C. Hükümetinin ilgili makamları tarafından çıkarılacak ve münasip istişare ameliyesi yoluyla A.B.D. Hükümeti makamlarına bildirilecektir.

Madde-8: İşbu anlaşma gereğince kurulan müşterek savunma tesisleri için Türkiye'ye getirilecek silah ve mühimmatın cins ve miktarı, 19 Haziran 1951 tarihli "Kuzey Atlantik Antlaşmasına Taraf Devletler Arasında Kuvvetlerinin Statüsüne Dair Sözleşme" nin ilgili hükümleri ve mezkur tesislerde görevlendirilecek birliklerin görev ve özellikleri dikkat nazarına alınarak, Türkiye Cumhuriyeti ile A.B.D. Hükümeti yetkili makamlarınca yapılacak münasip istişare yolu ile tespit edilecektir.

Yetkili Türk makamlarına, müşterek savunma tesisleri için ithal edilecek her türlü silah ve mühimmatın cins ve miktarı hakkında, ithalden evvel, münasip istişare yolu ile bilgi verilecektir.

Azami personel sayısı, teçhizat ana kalemleri ve silah ve mühimmatın cins ve miktarı, her bir tesis için yapılacak uygulama anlaşmalarına cetveller halinde eklenecektir.

Madde-9:T.C. Hükümeti ve A.B.D. Hükümeti, işbu anlaşmanın amaçlarının gerçekleştirilmesi için, T.C. Hükümetince faaliyetlerine müsaade edilen bilumum müşterek savunma tesislerinin, müşterek işletme ve kullanma esaslarına tabi olacakları hususunda mutabıktırlar.

T.C. Hükümeti, müşterek savunma tesislerinin müşterek işletilmesi için uygun göreceği sayıdaki Türk asker ve sivil personelini tayin edebilir.

T.C. Hükümeti ve A.B.D. Hükümeti, müşterek savunma tesisleri vasıtası ile elde edilen bilgi unsurlarından çıkarılan istihbarat malumatını teati edeceklerdir. İstihbarat faaliyetlerine müteallik olarak teati edilecek bilgi unsurlarının mahiyet ve şümulü, uygulama anlaşmalarında tasrih edilecektir.

Madde 10: İşbu anlaşma gereğince faaliyet gösterecek tesislere müteallik müsaade edilmiş hizmet ve çalışmalar sırasında, kuvvet ve bunun sivil unsuru ve bunların mensupları ve yakınları, Türk mevzuatına uymakla mükelleftirler. Ancak, mezkur anlaşmanın ve buna istinad eden uygulama anlaşmalarının hükümleri baki kalacaktır.

A.B.D. Hükümeti, A.B.D. personelinin yukarda mezkur mevzuata riayet etmelerini temin için münasip tedbirleri alacaktır.

Madde-11:T.C. Hükümeti ile A.B.D. Hükümeti, kendi kuvvet ve sivil unsur mensuplarının fiil veya ihmallerinden doğan veya işbu anlaşma mucibince girişecekleri faaliyetlerinden çıkan bütün talepleri, 19 Haziran 1951 tarihli Kuzey Atlantik Antlaşmasına Taraf Devletler Arasında Kuvvetlerinin Statüsüne Dair Sözleşme'nin 8. Maddesi gereğince halledeceklerdir.

Madde-12:Müşterek savunma tesislerinin faaliyetleri, sair mahalli tesislerin faaliyetlerine müdahale etmemeli ve can ve mala zarar iras eylememelidir.

Madde-13: Müşterek savunma tesisleri esas itibarile T.C. Hükümeti yetkili makamının denetimine tabidir. Resmi görevlerinin ifası için müşterek savunma tesislerine girmeleri lüzumlu asker ve sivil Türk ve A.B.D. görevlilerinin sayı, rütbe ve unvanları, ilgili hükümetlerin yetkili makamları tarafından tayin edilecektir. Kripto teçhizat ve malzemesinin denetimi konusunda, bununla ilgili müşterek NATO kaide ve nizamları uygulanacaktır.

Madde-14: Müşterek savunma tesislerine tayin edilebilecek olan Türk ve A.B.D. uyruğundaki kumandanların görev ve sorumlulukları, T.C. Hükümeti ve A.B.D. Hükümetinin yetkili makamları arasında, uygulama anlaşmalarında tespit edilecektir.

Yukarda mezkur anlaşmalar, bu gibi tesislerdeki ayrı milli unsurların kumandanları arasında müessir işbirliği münasebetlerine ait hükümleri de ihtiva edecektir. Bahis konusu anlaşmalarda, 2. Maddede öngörülen durumlar gerektirdiği takdirde tesisler üzerindeki herhangi bir komuta yetkisinin devrine ait hükümler de bulunacaktır.

Madde-15: T.C. Hükümeti, tarafların yetkili makamları arasında varılacak karşılıklı mutabakat üzerine, tesislerin karada yakın emniyeti için yeterli bir emniyet birliği tahsis edecektir.

Her tesisin emniyeti için gerekli birliğin büyüklüğü, iaşe ve iskan ihtiyaçları da uygulama anlaşmalarında ayrıca gösterilecektir.

Madde-16: Müşterek savunma tesislerinin inşa, işletme ve bakımlarında, mahalli sivil el emeği kullanılacaktır. İki hükümet yetkili makamları arasında usulüne uygun istişareler ile, bu ilke bütünü ile kabili tatbik bulunmadığı zaman, taraflar mahalli sivil elemeğini mümkün olan en geniş ölçüde kullanacaklardır.

Madde-17: Milli bayrakların teşhiri ve müşterek savunma tesislerinin giriş ve çevre işaretlerinin takılmasına müteallik usuller, karşılıklı saygı ilkesi dikkat nazarına alınarak, T.C. mevzuatı gereğince özel bir talimatname ile tespit edilecektir.

Madde-18: Müşterek savunma tesislerine tayin olunan kuvvet mensupları, 19 Haziran 1951 tarihli Kuzey Atlantik Antlaşmasına Taraf Devletler Arasında Kuvvetlerinin Statüsüne Dair Sözleşme'nin 6. Maddesinde öngörüldüğü veçhile, silah bulundurabilir ve taşıyabilirler. Bu hususta ilgili teferruat, her tesis için yapılacak uygulama anlaşmalarında tespit edilecektir. Bu konuda kabul eden devletin ilgili kanunları layığı veçhile dikkat nazarına alınacaktır.

Madde-19: İşbu anlaşma gereğince kurulan ve faaliyetlerine müsaade edilen müşterek savunma tesisleri, aksine karşılıklı mutabakata varılmadıkça, işbu anlaşmada ve bu tesislerle ilgili uygulama anlaşmalarında gösterilen amaçlara aykırı olarak kullanılamaz.

Madde-20: İşbu anlaşmanın sona ermesinde veya işbu anlaşmaya istinaden kurulan tesislerden herhangi birinin faaliyetine son verilmesi halinde, T.C. Hükümeti, A.B.D. tarafından veya onun namına işbu anlaşmanın amaçları için Türkiye'ye ithal edilen veya Türkiye'den temin olunan her nevi malzeme, teçhizat ve ikmal maddelerini, bu gibi malzeme, teçhizat ve ikmal maddeleri A.B.D. tarafından elden çıkarıldığı takdirde, mutabık kalınacak tertiplere uygun olarak öncelikle iktisap hakkına sahip olacaktır. A.B.D., T.C. Hükümeti ve A.B.D. Hükümeti yetkili makamları arasında, herhangi bir tesisin, varsa, karşılıklı mutabakat ile tayin edilecek bakiye değeri için tanzim edilecektir. A.B.D. Hükümeti kullanılan sahaları ve emlaki, A.B.D.nce istimal edilmeden evvel bulundukları hal ve durumda iade etmek mecburiyetinde değildir.

Madde-21: T.C. Hükümeti ve A.B.D. Hükümeti, Kuzey Atlantik Antlaşması tahtındaki vecibelerini tam olarak uygulamak hususundaki azimlerini teyiden beyan ederler.

A.B.D. Hükümeti, Kongre'nin hareketine bağlı olarak, Türk savunma gayretine, münasip istişare ameliyesi yolu ile tespit edilecek her seviyede destek sağlayacaktır.

Madde-22: İşbu anlaşma, iki taraf Kuzey Atlantik Antlaşması ile karşılıklı olarak bağlı bulundukları sürece yürürlükte kalacaktır. Ancak, gerektiğinde, taraflardan herbiri, aşağıdaki usule uygun olarak, işbu anlaşmanın tadil veya sona erdirilmesi için müzakerelere girişilmesini teklif edebilir.

İşbu anlaşmayı tadil etmek için bir teklifin, hükümetlerden biri tarafından yazı ile tebliği üzerine, iki hükümet derhal istişareye girişeceklerdir. Taraflardan biri, altı aylık bir istişare süresini takiben, anlaşmayı sona erdirmek için iki yıllık bir ihbarda bulunabilir. Bunu takiben taraflar, çekilme veya tasfiye ile ilgili bütün meseleleri halletmek için iki yıllık ek bir süreye sahip olacaklardır.

Hükümetlerden biri, işbu anlaşmanın muteberiyetini değiştirmeden, herhangi bir zaman, belirli bir tesis ve kolaylıkta faaliyet ve çalışmaların, özel ilgi gerektiren mesele veya gelişmelerin, tarafları tatmin eden bir çözüme ulaştırılması amacı ile gözden geçirilmesini isteyebilir. Hükümetlerden birinin böyle bir taleple ilgili yazılı ihbarı üzerine, iki hükümet, tarafları tatmin eden bir çözüm bulmak için derhal istişareye girişeceklerdir, ihtilaflı konular altı ay içinde halledilmediği takdirde, hükümetlerden biri, A.B.D. Hükümetinin söz konusu muayyen kolaylık veya tesisteki faaliyet veya çalışmalarının sona erdirilmesine dair niyetini yazılı bir ihbarla bildirir. Sona erme, böyle bir ihbardan sonra iki yıl içinde olur. Bunu takiben, A.B.D. Hükümeti, çekilmenin yapılacağı iki yıllık bir süreye sahip olacaktır.

İşbu anlaşma veya uygulama anlaşmalarının uygulanmasından veya tefsirinden doğabilecek ihtilafların hallinde, taraflardan her-biri, 2. Maddenin 3., 4. ve 5-. fıkralarında öngörülen usule uygun olarak, herhangi bir uygulama anlaşmasını sona erdirme veya bunların ilgili maddeleri tahtında verilen herhangi bir müsaadeyi durdurma hakkına sahiptir.

T.C. Hükümeti ile A.B.D. Hükümeti arasında 23 Haziran 1954 tarihinde nota teatisi suretile yapılan askeri kolaylıklar anlaşmasına istinaden veya onunla ilgili olarak akdedilmiş veya yapılmış olan, işbu anlaşmanın ekinde sayılanlar da dahil olmak üzere, bilumum anlaşmalar, protokoller, ekler, yazılı veya sözlü mutabakatlar, zabıtlar, ilgili tebliğler, işbu anlaşmanın hükümlerine uygun olarak, gereği veçhile uygulama anlaşmaları şekline ifrağ edilmek üzere, işbu anlaşmanın imzası tarihinden itibaren 6 ay içinde iki hükümetin yetkili makamları tarafından gözden geçirilecektir.

Ancak, gerektiğinde, yeni veya tadil edilmiş uygulama anlaşmalarının akdi, yukarıdaki fıkrada derpiş edilen süre içinde tahakkuk ettirilemediği takdirde, iki hükümet, bu sürenin üç ay uzatılacağında mutabıktırlar. Bu süre, ihtiyaç hasıl olduğu takdirde üç ay daha uzatılacak ve bu süreler içinde bahis konusu anlaşmalar muteber olmağa devam edeceklerdir. Bundan sonra, lüzum olduğu takdirde, halledilemeyen meseleler, çözülmek üzere tarafların hükümetlerine havale edilecek ve bu süre içinde bahis konusu anlaşmalar muteber olmaya devam edeceklerdir.

T.C. Hükümeti ve A.B.D. Hükümeti ilgili makamları arasında, haritalar, bilimsel ve teknik konular, atom stoku ve başlık desteği ile ilgili olarak yapılan anlaşmalar, 23 Haziran 1954 tarihli vergi muafiyetleri anlaşması ve 23 Haziran 1954 tarihli askeri kolaylıklar anlaşmasına müstenid bulunmayan ve onunla ilgili olmayan diğer askeri anlaşmalar, günün ihtiyaçlarına ve işbu anlaşma esaslarına göre yeniden gözden geçirilinceye kadar şimdilik yürürlükte kalacaklardır.

İşbu anlaşma, yürürlüğe girmesi üzerine, 23 Haziran 1954 tarihli Askeri Kolaylıklar Anlaşmasının yerini alır. O anlaşma gereğince veya onunla ilgili olarak akdetilen anlaşmalar ve diğer tertipler, işbu anlaşma ile idare olunacaktır.

Madde-23: İşbu anlaşma, T.C. ve A.B.D. Hükümetlerince, her-birinin kendi Anayasa usullerine uygun olarak tasvip edilecektir. Anlaşmanın tasvibini gösterir nota teatisinde bulunulacak, işbu anlaşma mezkur notaların teati ediliş tarihinden itibaren yürürlüğe girecektir.

Madde-24: İşbu anlaşma, Türkçe ve İngilizce nüshaları aynı kuvvette olmak üzere, 1969 yılı Temmuz ayının 3. günü Ankara'da iki nüsha olarak yapılmıştır.