Ayçiçek yağında son 3 aydaki fiyat artışı yüzde 40’ı buldu. 5 litrelik yağın fiyatı 80 liraya yaklaşmış durumda. Bu fiyat artışının arkasında küçük çiftçiliği tasfiye ederek ülkeyi küresel şirketlerin pazarına dönüştüren tarım politikaları yatıyor.

Ayçiçeği yağı fiyatları cep yakıyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre ağustos-kasım arasındaki 3 aylık süre içinde ayçiçeğine gelen zam oranı yüzde 40. Marketlerde 5 litrelik ayçiçeği yağları 40-50 lira arasında seyrederken bugün 60-70 liraya dayanmış durumda. Bazı markalarda fiyat 80 liraya kadar çıkıyor. Zaten tereyağı ve zeytinyağı gibi diğer yağlar yoksulun sofrasını çok önce terk ettiğinden ayçiçeği yağına gelen bu zamlar halk kesimlerinin en büyük sorununa dönmüş durumda.

İlk bakışta fiyat artışının dolar kurundaki artıştan kaynaklandığı düşünülse de durum bu denli basit değil. Tablonun arka planında tasfiye edilen küçük çiftçilik, tarımda dışa bağımlılık ve yoksulluk yatıyor.

Türkiye Ayçiçeği İthalatında Dünya Birincisi

ABD Ziraat Dairesi (USDA) verilerine göre dünyada en çok ayçiçeği ithal eden ülke açık farkla Türkiye. Ülkenin 1 milyon 950 bin tonluk ayçiçeği üretimine karşılık ilaveten 1 milyon 132 bin ton da ayçiçeği ithalatı bulunuyor. Kendine yeterlilik oranı TÜİK verilerine göre yüzde 66,4. Yani ülke, her 3 birim ayçiçeğinin 1’ini yurtdışından ithal etmek durumunda. Bu haliyle USDA’nin 2019/2020 verilerine göre dünyadaki ayçiçeği ithalatının yüzde 30,6’sını Türkiye gerçekleştiriyor. Tüm Avrupa Birliği’nin ithalattaki payı ise yüzde 24,4. Başka bir ifadeyle ayçiçek yağı devlerinin en büyük pazarı açık ara farkla Türkiye. Yine USDA verilerine göre 2020/2021 sezonunda Türkiye’nin ithalattaki payının yüzde 37’ye yükseleceği tahmin ediliyor.

Uluslararası Ticaret Merkezi’nin (ITC) projesi olan trademap.org’un verilerine göre AKP’nin iktidara geldiği yıl 132 bin 485 tondu. 2019’da yapılan ayçiçeği ithalatı 2002 yılının tam 8,5 katı. Üstelik 2019’daki 1,32 milyon tonluk ithalat da ülke için rekor seviyede. En çok ayçiçeği ithal eden ikinci ülke olan Hollanda’nın 665 bin 129 ton ayçiçeği ithalatı olduğu düşünülürse Türkiye en yakın rakibini ikiye katlamış durumda.

Sadece ürünün kendisinde değil, ayçiçeği tohumunda da Türkiye ithal bağımlılığında başı çekiyor. ITC verilerine göre 2019’da sadece ayçiçeği tohumu için dünya ithalatının yüzde 11’ini Türkiye tek başına üstlendi. dünyada toplam 4,45 milyar dolarlık ayçiçeği tohumu ithalatı yapılırken, Türkiye bu alanda da rakiplerini geride bırakarak 516 bin 450 tonluk ayçiçeği tohumu ithalatı yaptı. Bu tohum için AKP’nin 2002’de yapılan ithalat bedeli sadece 42 milyon 8 bin dolar büyüklüğündeydi ki, o günden bugüne ithalatın değeri tam 11,3 katına çıkmış durumda.