12 Eylül askeri darbesinin başındaki isim, yargılanarak müebbet hapse mahkum edilen 7. Cumhurbaşkanı ve 17'nci Genelkurmay Başkanı Kenan Evren, 98 yaşında GATA’da öldü.

Evren’in dosyası yargıtayda bekletildiği ve cezası kesinleşmediği için devlet töreni ile gömülecek.

24 Ocak 1980’de yürürlüğe konan iktisadi programın demokratik bir sistemde uygulanamayacağı belli olduğundan, 12 Eylül 1980 darbesi ABD nin onayı ve Tekelci sermayenin isteği ile yapılmış ve tıkanan bir birikim rejiminin yerine (İthal İkameci Sanayileşme) yeni bir birikim rejiminin (İhracata yönelik sanayileşme) önünü açmıştı.

Güvenlik ortamını bahane eden ordu 12 Eylül 1980 günü yönetime el koymuş, sanayi burjuvazisinin hâkimiyet kurmasının önünde engel olan 1961 Anayasası başta olmak üzere tüm kurumları temizleyerek, büyük sanayi burjuvazisinin  hegemonyasının kuruluşunu çabuklaştırmıştır.

Müdahalenin ilk günü yayınlanan Milli güvenlik Konseyi (MGK) bildirilerinden birisi Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu’nun (DİSK) kapatılması içindir. 12 Eylül itibari ile grevde olan 53.788 işçinin yaklaşık 47 binini DİSK üyesi işçilerden oluşmaktaydı. 14 Eylül günü ise, 15 nolu bildiri ile ülkedeki tüm grevler kaldırılarak, 15 Eylülden itibaren işbaşı yapılacağı belirtilmiştir. Faaliyetleri durdurulmuş olan sendikalar yerine, Yüksek Hakem Kurulu (YHK) kurulmuş, YHK’nun sözleşme yapması kararlaştırılmasına rağmen, YHK çok yavaş çalıştığından sözleşmeler yasanın yürürlüğe girdiği tarihten 4 ay sonra ele alınabilmiştir. Sözleşmelerin yenilenmesinde bu süre daha da uzun olmuş, örneğin süresi 1979 da biten sözleşmelerin yenilenmesi 1981 yılı Temmuzunda gerçekleşebilmiştir. Sözleşmeler yapılsa bile zamlar normalin çok altında kalmış, YHK ücretleri sınırlandırıcı bir rol oynamıştır.

12 Eylül’den sonra eski Deniz Kuvvetleri Komutanı emekli oramiral Bülent Ulusu başkanlığında kurulan hükümette, 24 Ocak Kararlarının uygulayıcısı Turgut Özal’ın başbakan yardımcılığına getirilmesi ve bizzat başbakan Ulusu tarafından TÜSİAD üyelerinden istenen bir çok şirket yöneticisinin yeni hükümette bakan olarak yer alması Kasım 1983 seçimlerine kadar sürecek ara rejimden büyük sanayici ve işadamlarının memnun kalmasını sağlamıştır. Müdahaleden sadece 20 gün sonra, 3 Ekim 1980 tarihinde Vehbi Koç TÜSİAD’ın görüş ve isteklerini ileten aşağıdaki mektubu askeri müdahalenin lideri Kenan Evren’e göndermiştir.

12 Eylül 1980 darbesinin bazı uygulamaları;

* 12 Eylül’de 650 bin kişi gözaltına alındı. Kayıtlı 90 güne kadar gözaltında tutuldular; kayıtsız 150 günü geçen gözaltılar yaşandı. Bu insanların yüzde 95’i işkenceye tabi tutuldu.

* İşkencede 171 kişi öldürüldü. 49 kişi de idam edildi. Sözleşmenin yaşam hakkını güvence altına alan 2. maddesi ihlal edildi.

* Askeri mahkemelerde 210 bin dava açıldı. Açılan bu davalarda, 85 bin kişi salt düşünce suçu kapsamında, 141., 142., ve 163. maddelerden yargılandılar.

* 1 milyon 683 bin kişi fişlendi.

* Açılan davalarda 6 bin 353 kişinin idamı istendi.

* 348 bin kişiye pasaport tahdidi uygulandı.

* 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanunu uyarınca 14 bin 509 kamu görevlisi işten atıldı. 18 bin memur, 2 bin yargıç savcı, 4 bin polis, 2 bin subay-astsubay, beş bin öğretmen istifaya zorlandı.

* 23 bin 667 dernek etkinlikten alıkonuldu; siyasi partiler, sendikalar kapatıldı.

* 30 bin kişi Türkiye’yi terk etmek zorunda bırakıldı.

* Cezaevlerinde yaygın ve sistematik işkence uygulandı. Açlık grevleri ve ölüm oruçlarında ve işkencelerde insanlar yaşamlarını yitirdiler; hasta ve sakat bırakıldılar. İnsan onuruna aykırı koşullarda tutuldular.

* Bilim ve Sosyalizm Yayınları’na ait 113 bin 607 kitap Mamak’ta Sıkıyönetim Komutanlığı’nca yakıldı. Yayıncılar (İlhan Erdost) öldürüldü. Toplamda 39 ton kitap, dergi ve gazete SEKA’da imha edildi. Sekiz gazete 195 gün süreyle kapatıldı.

* Yılmaz Güney’in 114 filmi başta olmak üzere toplam 937 film yasaklandı.