19’ncu Tümen, Çanakkale Harekatı’nda görev alan 19 tümenden birisidir. 

Tümen Komutanı Yarbay Mustafa Kemal (Atatürk) Bey, Kurmay Başkanı Bnb. İzzettin (Çalışlar) Beydir.

25 Nisan 1915 günü Harekatın başlangıcında 57’nci Alay, 72’nci Alay ve 77’nci Alay. olmak üzere Tümen’in üç alayı vardır. (Birkaç gün sonra 77’nci Alay başka bir tümenin emrine girmiş, onun yerine 27’nci Alay, Tümen’in kuruluşuna dahil olmuştur.) 

Tümenin toplam mevcudu 13 bin, Alayların ortalama mevcudu 3.500, taburların mevcudu 1.000 kişidir. 

57’nci Alayın erleri Türk, 72 ve 77’nci Alayların erleri Arap’tır. 

57’nci Alay Komutanı Bnb. Hüseyin Avni Bey’dir (13 Ağustos 1915 günü şehit olmuştur).

57’nci Alayın 3 taburu vardır.

1’nci Tb.K. Yzb. Ahmet Zeki (Soydemir) Efendi, 2’nci Tb.K. Yzb. Ata Efendi, 3’ncü Tb.K. Yzb. Hayri Efendidir.

57’nci Alay, 25 Nisan 1915 günü saat 10.30’da 49 subay ve 3 bin 638 erle muharebeye başlamış, Alay Komutanının akşam alaca karanlığında verdiği raporda “2’nci Taburun tamamen mahvolduğu, 1’nci Taburun son derece güçlük içinde olduğu, 3’ncü Taburun elinde ancak 89 askerin kaldığı” belirtilmiştir. 

19’ncu Tümen Komutanlığının 26 Nisan günü, yani Harekatın başlamasından 24 saat sonra verdiği raporda “Toplam mevcudu 8 bin 500 olan birliklerimiz çok ağır zayiat verdiler. 2500 kişi kaybettik.” denilmektedir.  

30 Nisan’a gelindiğinde 57’nci Alayın 1’nci Taburunun bütün subayları şehit olmuş, kalan erleri de diğer taburlara dağıtılmıştır. 

30 Nisan itibariyle Mustafa Kemal’in emrinde bulunan yedi alayın (13, 14, 15, 27, 33, 57, 72 Alay) mevcutlarının yarıdan fazlası yok olmuştur.

 
Arıburnu cephesinde 04 Mayısa kadar geçen 8 gün içinde Türk tarafının zayiatı 200 subay ve 14 bin erdir (günde yaklaşık 1.800 kişi). Bu cephede Mustafa Kemal’in komuta ettiği Alay sayısı dokuza çıkmıştır. 

19’ncu Tümenin (27, 57 ve 72’nci Alaylar) zayiatını karşılamak için 06 -13 Mayıs tarihleri arsında gelen 7 bin 500 erle birliklerin kadro eksiklikleri büyük ölçüde tamamlanmıştır.

09 Haziran günü 5’nci Ordu Komutanlığı, Başkomutanlığa verdiği raporda 26 bini aşkın asker takviyesi dahil Güney (Seddülbahir bölgesi) ve Kuzey Grubu (Arıburnu bölgesi) mevcutlarının yarıdan biraz fazla bir seviyeye ulaştığını ve takviye birliklerine olan ihtiyacın devam ettiğini bildirmiştir.

Sonuç olarak

Çanakkale Harekatı’nda, mevcudunun tamamına yakınını zayiat veren tabur ve bölükler mevcuttur. Ancak tamamen şehit olan veya tamamı zayiata uğrayan alay mevcut değildir. 

Örneğin 12’nci Tümenin 36’nci Alay, 3’ncü Taburu 3.Kirte Muharebelerine (06-08 Haziran 1915) 18 subay ve 1.100 erle başlamış, muharebelerin sonunda dört subay ve 250 ere düşmüştür. 

Örneğin 2’nci Tümen, 34’ncü Alay, Kerevizdere batısında bulunan 83 rakımlı Tepe bölgesinde (21 ve 22 Haziran 1915) yapılan muharebeler esnasında Alay çok ağır zayiat vermiş ve mevcudu 2-3 saat içinde 1.894 kişiden 699 kişiye düşmüştür. Alayda % 95 zayiat veren bölük vardı. 1’nci Alay ise büsbütün bitmişti. Kalan birkaç er de 34’ncü alaya katılmıştır.

Örneğin 2’nci Tümen 2/3’ye yakın kuvvetini Arıburnu’ndaki başarısız taarruzda, 1/3’e yakın kuvvetini de Seddülbahir’de başarısız bir taarruzda kaybetmiştir. 

Çanakkale Harekatı gerek bireysel, gerek her seviyede komutan, gerekse her seviyede birlik açısından kahramanlar ve kahramanlıklarla doludur. 

57’nci Alay örneği gibi, pek çok alay, tabur ve bölük vardır. 

 
Not: Zayiat ifadesi; şehit, yaralı ve kayıpların tamamını kapsamaktadır.