Sudan'da binlerce hükümet karşıtı gösterici başkent Hartum'da ordu karargâhı önünde ikinci gecelerini geçirdi.

 

Devlet Başkanı Ömer El Beşir'in istifasını isteyen göstericiler, silahlı kuvvetlerin devreye girmesi talebinde bulunuyor.

 

Ülkede El Beşir karşıtı gösteriler Aralık 2018'den bu yana devam ediyor. Ancak son iki günde protestolara katılımın arttığı ifade ediliyor.

 

Devlet Başkanı Ömer El Beşir, istifa çağrılarına yanıt vermeyeceğini ifade ederek, protestocuların tepkilerini seçimlerde göstermesi gerektiğini söylemişti.

 

Başkent Hartum'da polis ordu karargâhı önünde toplanan göstericilere biber gazı ve tazyikli suyla müdahale etti.

 

Bazı görgü tanıkları ordu karargâhındaki askerlerin göstericilere yardım ettiğini, güvenlik güçlerinin ise bölgeden ayrıldığını ifade ediyor. Bazı göstericilerin Deniz Kuvvetleri Komutanlığı binasına sığındığı da belirtiliyor.

 

Sudan ordusu ülkede yaşanan siyasi gelişmelere yönelik resmi bir müdahalede bulunmuş değil.

 

Son gösteriler, eski Devlet Başkanı Cafer Nimeiri'nin askeri darbeyle devrilmesinin 34'üncü yıldönümüne denk geliyor.

 

Sudan'daki hükümet karşıtı gösteriler nasıl başladı, hükümetin tepkisi ne oldu?

 

Aralık 2018'de Sudan'ın kuzeydoğusundaki Atbara kentindeki ekmek ve benzin zamlarına tepki, ilk gösterilerin başlamasına neden olmuştu.

 

Atbara'daki eylemler bir somun ekmeğin fiyatının bir Sudan poundundan (11 kuruş) üç pounda (33 kuruş) çıkması yüzünden 19 Aralık'ta başladı.

 

Sudan'ın ekonomisi, ülkenin petrol üretiminin yüzde 75'inin gerçekleştiği Güney Sudan'ın 2011'de bağımsızlığını ilan etmesinin ardından toparlanmakta zorlandı.

 

Ekmek fiyatlarının artmasına devletin sübvansiyonları kaldırması ve buğday ithalatını durdurması yol açtı. Sübvansiyonları sonlandırmak, IMF'nin ülke ekonomisini reforme etmek için verdiği tavsiyeler arasındaydı.

 

Sudan poundu bir yılda değerinin yaklaşık yüzde 90'ını kaybederken, ülke Kasım itibarıyla yüzde 70'e varan enflasyon oranıyla karşı karşıya kaldı.

 

Protestocular yolsuzluğun ülkede yönetim sisteminin bir parçası olduğunu ve ülke kaynaklarının kötü idare edildiğini savunarak öfkelerini dışa vurdu.

 

Sokaklarda El Beşir iktidarının sonlanması için sloganlar atıldı.

 

Ömer El Beşir, Uluslararası Ceza Mahkemesi savcılığı tarafından üç soykırım, beş insanlığa karşı suç, iki savaş suçu işlemekle suçlanıyor.

 

Hangi kentlere yayıldı?

 

Protestoların başladığı Atbara kenti hükümet karşıtı protestoların beşiği olarak biliniyor ve demiryollarının kesişim noktasında bulunuyor.

 

Eylemler bu kentten Kızıl Deniz'deki Port Sudan'a, doğudaki El Gadarif'ten güneydeki Beyaz Nil'e, ülkenin orta kesimlerindeki Kuzey Kordofan'dan başkent Hartum'a kadar hızla yayıldı.

 

Protestocular Atbara'da ve bazı diğer kentlerde iktidar partisine ve hükümete ait binaları ateşe verdi.

 

Hükümetin tepkisi ne oldu?

 

Hükümet barışçıl protestoları şiddete yönlendiren sabotajcılar olduğunu öne sürdü ve onları suçladı. Parti binalarının yakılmasının arkasında Darfur'daki silahlı isyancıların olduğunu savundu.

 

22 Aralık'ta yetkililer muhalif bir koalisyondan 14 lideri gözaltına aldı, ülkedeki tüm okul ve üniversiteleri kapattı.

 

Aynı gün hükümet bir "sabotaj hücresi" olarak adlandırdığı insanları da gözaltına aldı.

 

Ülkedeki iki özel gazete El Tayyar ve El Ceride'nin yayımlanmasını durdurduğu da bölgeden gelen haberler arasında.

 

Hükümet ayrıca protestoların örgütlenmesini engellemek için sosyal medyaya erişimi yasaklamakla suçlanıyor.

 

22 Aralık'ta ise ordunun sokağa çıkarak stratejik kamu kurumlarını koruyacağını, polislerin tümünün de protestoculara karşı görevlendirileceği açıklandı.

 

Vatandaşlarının ülkeyi terk etmesi için çağrı yapan Kuveyt'in büyükelçisi Dışişleri Bakanlığı'na çağrıldı.

 

Muhalefet ne tepki verdi?

 

Ülkedeki muhalefet partileri ve silahlı isyancılar kitlesel protestoları destekledi ve yaşananları 'Devlet Başkanı Ömer El Beşir'in yıllardır ülkeyi kötü yönetmesine verilen doğal bir tepki' olarak niteledi.

 

22 Aralık'ta muhalefette bulunan Ulusal Ümmet Partisi'nin lideri Sadık el Mehdi, hükümeti "halka karşı kaybedeceği bir savaşa girmektense" barışçıl yollarla iktidarı devretmeye davet etti.

 

19 Aralık'ta kendi isteğiyle gittiği sürgünden döndükten sonra ilk basın toplantısını düzenleyen Mehdi, protestolarda 22'den fazla kişinin yaşamını yitirdiğini öne sürdü.

 

Öte yandan ülkedeki muhalefet bölünmüş bir halde. Bazı gözlemciler protestocuların hükümete güvenmediği gibi ana akım muhalefet partilerine de güvenmediğini söylüyor.

 

Bu protestolar El Beşir'i devirebilir mi?

 

Ordunun 23 Aralık'ta El Beşir'i desteklediğini belirten bir bildiri yayınlamasının ardından ordunun protestocuların yanında yer alıp El Beşir'den iktidarı bırakmasını isteme ihtimali sıfıra yakın.

 

Tecrübeli lider 30 yıla yaklaşan iktidarı boyunca yalnızca kolluk kuvvetlerinin sadakatine güvenerek halk hareketlerini ve silahlı isyanları bastırmayı başardı.

 

Hükümet bazı zengin Körfez ülkelerinden de destek aldı. Katar Emiri Şeyh Temim El Beşir'i telefonla arayarak ekonomik krizdeki ülkeye destek sözü verdi. Bahreyn de dayanışma gösterdiklerini açıkladı.

 

Öte yandan, önceki protestoların aksine bu protesto dalgası yaygın ve spontane bir halde sürüyor.

 

 

Sudan'ın başkenti Hartum'da güvenlik güçleri, oturma eylemindeki göstericilere karşı göz yaşartıcı gaz kullandı. Görgü tanıkları, bazı askeri birliklerin bu noktada devreye girerek göstericileri koruduğunu söylüyor.

 

Bir görgü tanığı, protestocuların donanmaya ait bir tesise sığındığını söyledi.

 

Ülkede göstericiler Cumhurbaşkanı Ömer El Beşir'in istifasını istiyor.

 

El Beşir ise bir geçiş hükümetinin önünü açması çağrılarını reddetti.

 

Gece saatlerinde neler oldu?

BBC'nin Newsday programına konuşan bir gösterici, eylemleri sırasında kamyonetlerin gelip, oturma eylemi yapan binlerce göstericiye göz yaşartıcı gaz attığını ve gerçek mermilerle ateş açtığını söyledi.

 

Gösterici, askerlerin önce hareketsiz kaldığını ancak daha sonra güvenlik güçlerini uzaklaştırmaya çalıştığını anlattı.

 

Protestoyu organize eden Sudanlı Profesyoneller Birliği'nden (SPA) Ali İbrahim, EFE Haber Ajansına yaptığı açıklamada, askerlerin güvenlik güçlerinin oturma eylemini dağıtmasını önlemek için havaya ateş açtığını söyledi.

 

Bağımsız kaynaklarca doğrulanamayan haberlere göre, olay yerinde ölen ve yaralananlar da oldu. Sosyal medyada görülen videolarda, ateş açılırken duvarların arkasına saklanan eylemciler görülüyor.

 

Olay yerine 5 kilometre mesafede yaşayan bir Hartum sakini, Reuters haber ajansına, göz yaşartıcı gazın etkilerinin orada da hissedildiğini anlattı.

 

Oturma eylemi, ordu karargahının önünde yapılıyor ve Fransız haber ajansı AFP, görgü tanıklarına dayandırdığı haberinde, binanın etrafına asker konuşlandırıldığını ve yakındaki sokaklara barikatlar kurduğunu bildirdi.

 

Sudan ordusunun protestolara nasıl baktığı belirsiz.

 

Protestolar nasıl başladı?

 

Ömer El Beşir ve hükümetinin istifasıyla Cuma günü başlayan eylemler, ordu karargahının dışına da taştı.

 

Geçen Aralık'ta başlayan El Beşir'e karşı protestoların en büyüğü olan eylem, aynı zamanda eski Cumhurbaşkanı Cafer Nimeiri'nin deviren darbenin 34. yıldönümünde yapıldı.

 

El Beşir, Şubat ayında sıkıyönetim ilan etmişti

 

Eylemlerle, ordunun El Beşir'i devirmek için harekete geçmeye sağlanması amaçlanıyor gibi görünüyor. Yaklaşık 30 yıldır iktidanda bulunan El Beşir'in istifa edip, bir geçiş hükümeti kurulmasının önünü açması umuluyor.

 

Polis, son eylemlerde bir kişinin öldüğünü söylese de, sosyal medyada yer alan haberler en az beş kişinin öldüğünü bildiriyor.

 

İnsan Hakları İzleme örgütü, olayların başlamasından bu yana 51 kişinin öldüğünü söylerken, resmi makamlar bu sayının 32 olduğunu söylüyor.

 

Halk neyi protesto ediyor?

 

Protestolar, hayat pahalılığının artmasıyla başlamıştı ancak şimdi Cumhurbaşkanı'nın istifası talep ediliyor.

 

Sudan'da hükümet Aralık ayında, yakıt ve ekmek fiyatlarına zam yapılacağını duyurmuştu. Bu zam duyurularından bir yıl kadan önce de enflasyon sert şekilde yükselmiş ve Sudan Sterlini büyük değer kaybetmişti.

 

Ömer El Beşir'in iktidarında birçok kez insan haklarını ihlal suçlaması gündeme geldi.

 

Uluslararası Ceza Mahkemesi Sudan liderini soykırım, savaş suçları ve insanlığa karşı suçlarla itham etmiş, hakkında bir yakalama kararı çıkartılmıştı.

 

El Beşir, Şubat ayında protestolara boyun eğecek gibiydi ancak bunun yerine sıkıyönetim ilan etti.

 

Sudan Cumhurbaşaknı o dönem, eylemcilerin meşru talepleri olduğunu, ancak iktidarın sadece seçimlerle değişebileceğini söylemişti.

 

Eylemciler kim?

 

Eylemleri sağlık çalışanları ve avukatların ortak örgütü SPA organize ediyor.

 

Yetkililerin hedef alması sonucu, doktorlar protestolarda itici bir güç olarak ortaya çıktı.

 

Eylemcilerin üçte ikisinin, Sudan'daki "cinsiyetçi ve ataerkil" toplumu protesto eden kadınlar olduğu söyleniyor.