Kıvılcımlı’nın kitap olarak yazdığı eserlerinden başka, ölümünden sonra kitap haline getirilmiş yazıları ve yazılarından yapılan derlemeler de var. Kıvılcımlı’nın sağlığında yayınladığı “Anarşi Yok! Büyük Derleniş!”ten başka broşür yok. Onu da kitapları arasında sayar.
Ölümünden sonra broşür olarak basılan kitapçıkların tümü de daha önce dergilerde yayınlanmış bazı yazıları veya kitaplarından alınan bazı bölümlerdir.
1971 sonrası Kıvılcımlı kitapları yayınlayan yayınevlerinin pek çoğu, broşürler dizisi yaptılar. En son “Bütün Eserler” yayınlamak üzere kurulan Sosyal İnsan Yayınlarında da broşür dizisi yapılmıştı.
İlerde Kıvılcımlı’nın dergilere yazdığı yazıların tümü bir kitapta toplandığında broşürlerin tamamı da yayınlanmış olacaktır.
Broşürlerin en tanınmışları yani birkaç defa yayınlanmış olanlardan başlayalım:
Öncelikle belirtelim: Sosyal İnsan yayınları tarafından broşür olarak yayınlanmış olan DİYALEKTİK MATERYALİZM adlı broşürü, bu kitabımızda tanıtımını yapmış olduğumuz Diyalektik Nedir? Nasıl Kullanılır? Ne değildir? Kitabını tanıtırken anmıştık. O kitabın ilk bölümü olan ve daha önceleri Bilimde ve Felsefede Diyalektik Nedir? Kitapçığının aynısıdır bu broşür.
Burada tanıtımını yapmayacağımız ikinci Broşür de yine Sosyal İnsan Yayınları’ndan çıkan MARKS ENGELS, HAYATLARI broşürüdür. Marks Engels, Hayatları Kıvılcımlı’nın sağlığında ilki 1935, ikincisi 1970 yılında olmak üzere iki kere yayınlanmış. Biz de 1935 yılında yayınlanmış olan kitapları tanıtırken bu kitapçığı da tanıtmış olduğumuzdan burada yeniden ele almıyoruz.
ÜRETİM NEDİR?
TÜRK SOLU dergisinin, 9.1.1968 - 27.2.1968 tarihleri arasında yayınlanan sayılarında yayınlanmış bir yazı.
Konu Üretim. Üretim deyince tarih içinde iki tür üretim görülmüş. Bunların tanımlarını alarak geçelim:
1-“ BASİT YENİDEN ÜRETİM: Bugün toplumun ihtiyacı olan maddeleri tükettik. Yarın üretim yapacağız. Ne kadar?
“Tükettiğimiz kadar. İnsanlar böyle her üretim süresinde tükettikleri maddeler kadar yenilerini üretirlerse, yaptıkları işe “BASİT YENİDEN ÜRETİM denir. Demek basit yeniden üretimde TÜKETİM egemen güç olur.” (s. 18)
2-GENİŞ YENİDEN ÜRETİM: Bugün toplumun ihtiyacı olan maddeleri tükettik. Yarın üretim yapacağız. Ne kadar? Tükettiğimizden daha aşırı miktarda. İnsanlar yaptıkları her üretim süresinde tükettikleri maddelerden çok fazla, daha aşırı yeni maddeler üretirlerse, yaptıkları işe GENİŞ YENİDEN ÜRETİM denir.” (s. 19)
Yazıda sınıfsız ve sınıflı toplumdaki üretim biçimlerinin tarihçesini de anlatarak sürer yazı.
KISACA MARKSİZM DÜŞÜNÜŞÜ
1968 yılında yaygınlaşan gençlik uyanışına teorinin ışığını düşürmek için çabalayan Kıvılcımlı’nın 1970’de teksir olarak çoğaltılmış, ölümünden sonra da çeşitli yayınevlerince yayınlanmış metnidir Kısaca Marksizm Düşünüşü. Bu yazıdan da özet yerine geçebilecek bir alıntı alalım:
“Marksizm, genellikle insan ve özellikle işçi sınıfının toplum mücadelesinin özüdür. Bu mücadeleye: "SINIF MÜCADELESİ" denilir. Marksizm sınıf mücadelesini 1- İzah eder: Mücadelenin ne olduğunu anlatır. 2) Sınıf mücadelesini önce değiştirir. (Devrimle, sermayedarları hakim sınıflıktan alaşağı eder) Sonra sınıfları kaldırır, sınıf mücadelesini yok eder. Bugünkü sınıf mücadelesinin değişmesi ve kalkması hangi sınıfın işine gelir? İşçi sınıfının. Şu halde Marksizm, işçi sınıfının toplumu izah etme ve değiştirme bilimidir. Bugünkü toplumda hangi sınıf her şeyin olduğu gibi kalmasını ister? Sermayedarlarla büyük arazi sahipleri. Şu halde büyük zenginler, kodamanlar ölümden korkar gibi Marksizm'den korkarlar.” (s. 10)
GENEL OLARAK SOSYAL SINIFLAR VE PARTİLER
Günümüzde sınıf tanımı genellikle karıştırılır. Sınıflarla sosyal tabakalar ve zümrelerin birbirine karıştırılması devrim yolumuzun da netliğini bozar. Kıvılcımlı’nın Aydınlık Sosyalist Dergi’nin Aralık 1968’deki ikinci sayısında yayınlanan GENEL OLARAK SOSYAL SINIFLAR ile aynı derginin Ocak 1969 tarihli üçüncü sayısında yayınlanan GENEL OLARAK SOSYAL PARTİLER yazıları, sınıflar, tabakalar ve bunların siyasete yansıması olan siyasi partiler üzerindeki kavram netleştirdiği yazılardır.
Öncelikle çok net bir sınıflar tarifi yapar:
“Bu anlayışla modern topluma bakınca ne görüyoruz?
“SOSYAL SINIF: dedik mi, ilkin Modern ekonomi temelini ve onu belirlendiren EGEMEN ÜRETİM yordamını göz önüne getiriyoruz. Her toplumun sosyal sınıfları, her şeyden önce, o toplumun "EGEMEN EKONOMİ" ilişkilerinde DOLAYSIZCA, yani BİRİNCİ KERTEDE görevli bulunan insan kümeleridir.
"EGEMEN EKONOMİ der demez şunu anlıyoruz: Demek her toplumda başkaca ‘EGEMEN OLMIYAN EKONOMİ VE ÜRETİM’ biçimleri de vardır. Modern burjuva toplumunda egemen üretim biçimi KAPİTALİST ÜRETİM yordamıdır… Kapitalist toplumun sosyal sınıfları, ancak KAPİTALİST ÜRETİM YORDAMI içinde DOLAYSIZCA, yani BİRİNCİ KERTEDE görevli bulunan insanların kümeleşmeleridir. Ve ancak o kümelerin ilişkileri Modern toplum sınıfları bakımından düşünce ve davranış konusu edilebilirler.
“Bir üretim yordamı üzerinde DOLAYSIZCA görevli bulunan sosyal sınıflar başlıca iki karakterle birbirlerinden ayırt edilirler:
“1. O sınıfların DURUMLARI başka başkadır.
“2. O sınıfların ÇIKARLARI başka başkadır.
“ Modern toplumda İŞVEREN sınıflarının durumu: ÜST ve GÜDÜCÜ sınıf olmak; İŞÇİ sınıfının durumu: ALT ve GÜDÜLEN sınıf olmaktır. Gene modern toplumda, İŞVEREN sınıfının çıkarı; elinden geldiği kadar çok ARTI-DEĞER koparmak, yani SÖMÜRMEK; İŞÇİ sınıfının çıkarı ise; elinden geldiği kadar az ARTI-DEĞER koparttırmak, yani SÖMÜRÜLMEMEK tir.
Bu tanımlamaya göre, Modern toplumun başlıca SOSYAL SINIFLARI: işveren ve işçi sınıflarıdır. İşveren sınıfı ÜSTTE SÖMÜRÜCÜ, işçi sınıfı ALTTA SÖMÜRÜLEN sınıflar oldukları için, durumları ve çıkarları bakımından iki zıt kutup olmuşlardır.” (s. 12-13)
Yazının devamında bu iki temel sınıfın içindeki ayrımlara ZÜMRE, sınıfların arasındaki kümelere TABAKA dendiğini öğreniriz. Yazının ikinci bölümü olan Partiler bölümünde ise bu sınıf ve tabakaların siyasete yansıyan davranışları anlatılır.
FİNANS KAPİTAL VE TÜRKİYE
Finans Kapital ve Türkiye, Kıvılcımlı’nın 20 Şubat 1970 tarihinde İstanbul Aksaray’daki TÖS(Türkiye Öğretmenler Sendikası) salonunda verdiği konferansın metnidir. Konferanstan sonra o zamanki Sosyalist Gazetesi’nde tefrika edilmiş, daha sonra Derleniş ve Sosyal İnsan Yayınları tarafından ayrı ayrı yıllarda yayınlanmıştır. Kıvılcımlı daha 1935 yılında yazıp yayınladığı Emperyalizm Geberen Kapitalizm kitabında Türkiye’de egemen sermaye gücünün Finans-Kapital şeklini almış bir oligarşi olduğunu tespit edip yazmıştır. Bu konferansta da önce finans-kapitalin kısa tanıtımını yapar:
“Finans-Kapital dediğimiz zaman da, bunun özellikle üretimdeki karakteristiği ana karakteridir. Finans-Kapital lügat, sözcük anlamı, Finans: Eskiden mali, maliye derdik. Bugün, bazı arkadaşlar halk anlamaz belki bunu diyorlar. İsterseniz, tam çevirisini yapmak gerekirse, Parababası demek mümkün. Finans demek parababası demektir. Kapital de bildiğiniz gibi, ücretli işgücünü satın alıp ondan artı-değer çıkaran bir kurumdur, diyelim. Demek oluyor k, Finans-Kapital dedik mi, Kapitalin parababaları elinde, parababaları kapitali haline gelişi oluyor.”(s. 11)
Daha sonra finans kapitalin bileşimi, gelişimi ve Türkiye’deki işleyişi uzun uzun anlatılır. Osmanlı Bankasından başlayarak, Tanzimat, Cumhuriyet ve günümüz Türkiye’sindeki işleyişin anlatımından sonra soru ve cevaplarla konu genişletilir.
TÜRKİYE’DE SINIFLAR VE POLİTİKA
Türkiye’de Sınıflar ve Politika yazısı Aydınlık Sosyalist Dergi’nin Haziran 1969 tarihli 8. Sayısında yayınlanmış bir yazı. Bu yazı da Kıvılcımlı’nın ölümünden sonra çeşitli yayınevleri tarafından broşür olarak yayınlanmış.
Bu yazıda Türkiye’nin sınıf ilişkileri özetçe yazıldıktan sonra, özellikle Burjuva Sosyalizmi ile hesaplaşır Kıvılcımlı. Burjuva sosyalizmini, finans-kapital dışı kalmış, tekellerden şikayetçi “vahşi” burjuvazinin ve işçi sınıfı içinde aristokratlaşmış işçilerin dünya görüşü olarak tanımlar. Özellikle o zamanki TİP yönetiminin tutumunu Burjuva Sosyalizmi olarak belirleyip eleştirir.
Bu broşürden de günümüzü de aydınlatan kısa bir alıntı alalım:
“PROLETARYA SOSYALİZMİ, en ‘İLERİ’ ülkelerde sırf BURJUVA SOSYALİZMİ sayesinde alt edilmiş ve zaman zaman FAŞİZM’in görülmedik gerici diktasıyla kana boğulmuştur ve boğuluyor.” (s. 40)
LENİNİZM NEDİR
Leninizm Nedir? broşüründe iki uzun yazısı var Kıvılcımlı’nın. Leninizm Nedir? Ve Lenin ve Türkiye yazıları. İlk yazı olan Leninizm Nedir? İçin Dr. Hikmet Kıvılcımlı Bibliyografyası’nda, Bibliyografya’yı hazırlayan Fuat Fegan notlar bölümünde şunları yazmış:
“Bu yazı 7.11.1970 tarihini taşıyor. Ankara’da EKİM Yayınevi’nin hazırlamakta olduğu “Lenin: Seçme Eserler”in çevirisi için, yayınevinin dileği üzerine, “Giriş” olarak kaleme alınmıştı. 12 Mart dolayısıyla yayınlanamadı. İLKE dergisi yazıyı kırparak yayınlamıştır.” (Bibliyografya s. 75)
Biz de, Haziran 2008’de broşürü yayına hazırlarken şunları yazmışız:
“Bir Marksist-Leninist militan, Türkiye’de teorice ve pratikçe tam 50 yıl dövüşüyor. 22 yıllık hapishanelerini, her defasında, Lenin’in dediği gibi: ‘Alfabeden başlayıp yüce cebiri bitirecek’ bir okula çeviriyor.” (Kıvılcımlı, Brejnev’e Mektup)
“Leninist bir militan olabilmenin yolunu böylesine kavramış Kıvılcımlı, “Leninizm Nedir?” ve “Lenin ve Türkiye” yazılarında bu yolları açıklıkla ve durulukla özetliyor.
“Marksizm’i ‘Somut pratiğin mihenk taşı’na vuran Leninizm’i tanımak ve tanıtmak için, aydınlatıcı bu iki yazıyı broşür olarak yayınlamayı görev bildik.” (Broşür, yayınevinin notu)
İkinci yazı olan Lenin ve Türkiye ise, Aydınlık Sosyalist Dergi’nin Nisan 1970 tarihli sayısında yayınlanmış.
Her iki yazı da Leninizm’in sağlıklı bir yorumla Türkiye İşçi Sınıfı ve Devrimci Gençliği ile buluşturulması amacıyla yazılmış. Aynı zamanda her iki yazı da Leninizm’e ve Lenin Usta’ya bir saygı sunumu niteliğinde.
EMPERYALİZMİN LOŞ GÜCÜ
Bu broşür, 1975 sonrası kurulan yeni Vatan Partisince yayınlanmış. Orijinali olmadığından karşılaştırma yapamadık. Emperyalizmin dünya çapındaki sömürüsünü sergilemeye çalışan, tamamlanmamış bir metin görünümünde.
DİĞERLERİ
Bunlardan başka, özellikle Sosyalist Gazetesindeki yazılarından derlenmiş broşürler de var. Bu broşürler, 1975 yılında kurular yeni Vatan Partisi ve o partinin kurduğu yeni Tarihsel Maddecilik Yayınları tarafından yayınlanmış. İlerde bu yazıları, Kıvılcımlı’nın başka dergilerde yazdığı yazılarla birlikte toplayıp yayınlamayı da düşündüğümüzden, şimdilik sadece içeriklerini belirtmekle yetinelim:
Başsız Develiğimiz: 1970 YILI SONLARINDA Kıvılcımlı yönetiminde çıkan Sosyalist gazetesinin 2. Sayısından 6. Sayısına kadar seri yazı halinde yayınlanmış yazıların toplu olarak yayınlanışıdır. İçindeki yazı başlıkları:— Sağda Başsız Develik,— Solda Başsız Develik,— Sosyalizmde Başsız Develik, Devrimcilerde Başsız Develik : Ak - Aydınlık — SOSYALİST Kurultay, — Devrimcilerde Başsız Develik : Al - Aydınlık — TİP Kongresi,
Ortanın Solu ve Küçük Üretmenlerimiz: CHP yönetimi (İsmet İnönü zamanı)’nin halk uyanışına karşı ortaya attığı “Ortanın Solu” programına karşı, Kıvılcımlı’nın eleştirilerinin Sosyalist Gazetesinde yazdığı seri yazılar broşür haline getirilmiş.
Pratik Devrim Orijinalliğimiz: Gençlik: Kıvılcımlı’nın Sosyalist Gazetesindeki gençliğe dönük yazılarından bir kısa derleme. Gençliği Azıcık Anlayalım, Gençliğin Üç Alınyazısı gibi.
Pratik Devrim Orijinalliğimiz Ordu: Ordu üzerine yazılanlardan derleme bu broşür de. Halk Savaşının Planlarından alınmış olan Proletarya Aydınları: Vurucu Güç yazısı da eklenmiş.